25 listopada 2009 r. o godz. 18:00 w CSNiE odbyła się prezentacja książki Kontinuitäten und Brüche deutsch-polnischer Erinnerungskulturen. Görlitz/Zgorzelec 1945-2006 (Kontynuacje i cezury polsko-niemieckiej kultury pamięci. Görlitz/Zgorzelec 1945-2006), Elżbieta Opiłowska, Wydawnictwo Neisse, Drezno, wrzesień 2009
W prezentacji wzięli udział prof. em. dr Helga Schultz z Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz prof. dr Zbigniew Kurcz z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Chociaż badanie pamięci w podzielonym mieście stanowi właściwy temat pracy, to analiza
teorii kultury pamięci i pamięci kolektywnej oraz polityki historycznej w NRD i Polsce Ludowej zajmuje znaczną część książki.
Na płaszczyźnie lokalnej polityka historyczna została przedstawiona chronologicznie od podziału miasta, napływu wysiedleńców, przez Układ Zgorzelecki, okres otwartej granicy w latach 70-tych aż do czasów teraźniejszych oraz na przykładzie wybranych miejsc pamięci – Ruhmeshalle/Dom Kultury, Stalag III A, Grecy i synagoga. Autorka formułuje tezę o istnieniu przepaści między pamięcią kulturową a komunikatywną (J. Assmann) w Görlitz i Zgorzelcu. I rzeczywiście pamięć mieszkańców, zbadana na podstawie wspomnień i wywiadów biograficznych, buntowała się przeciwko odgórnemu nakazowi zapominania i tabuizacji.
Wysiedlenie i utracona ojczyzna pozostały jako traumatyczne doświadczenie jądrem tożsamości starej generacji respondentów. Jednakże polityka pamięci nie pozostała tu bez oddziaływania, co autorka również udowadnia. Polityczna retoryka NRD o granicy pokoju i polsko-niemieckiej przyjaźni, a także mit o antyfaszyźmie pozostawiły ślady w pamięci mieszkańców Görlitz, tak jak polski mit pioniera na „ziemiach odzyskanych” kształtował tożsamość mieszkańców Zgorzelca. Elżbieta Opiłowska postuluje, że choć przyjaźń między NRD a Polską Ludową była narzucona i dziś przez wielu historyków jest interpretowana jedynie jako „przyjaźń nakazana”, to życie na pograniczu
stworzyło jego mieszkańcom możliwość przełamania bariery kontaktu, a nakazane partnerstwa między szkołami i współpraca między zakładami prowadziły nierzadko do prywatnych spotkań i ostatecznie ułatwiły kontakty po 1989 roku.
„Praca ta stanowi jak dotąd najpełniejsze studium społeczne poświęcone mieszkańcom bliźniaczych miast pogranicza polsko-niemieckiego Görlitz i Zgorzelca, studium jakiego do tej pory nie udało się przygotować niemieckim ani polskim socjologom.” (Prof. Dr Zbigniew Kurcz)
