WBZ

I Zjazd Niemcoznawców w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta we Wrocławiu

9-11 maja 2010 r.

Od 20 lat Niemcy przechodzą ogromne przemiany. Pokojowa rewolucja w Europie-Środkowo Wschodniej, która doprowadziła w 1989 r. do obalenia komunizmu i rozpoczęcia budowy demokratycznych społeczeństw, otworzyła także drogę do ponownego zjednoczenia Niemiec. Kraj ten stanął przed ogromnymi wyzwaniami tak w polityce wewnętrznej, jak i zagranicznej. Rozpoczął się długoletni proces transformacji we wschodnich landach oraz zrastania podzielonych społeczeństw. O ile kwestie gospodarcze udało się – jak się wydaje – możliwie szybko rozwiązać, niezałatwione pozostają problemy polityczne, społeczne oraz – na co warto zwrócić uwagę – mentalnościowe.

Ostatnie wybory do Bundestagu pokazały, iż partia wywodząca się z byłych komunistów, Die Linke może z powodzeniem konkurować ze starymi stronnictwami demokratycznymi, jak CDU i SPD. Znaczna liczba zwolenników tej partii rekrutuje się z osób niezadowolonych ze zmian tempa, jakie zaszły w tzw. nowych landach. Stosunkowo znaczne bezrobocie w tej części Niemiec, niekorzystne trendy demograficzne staje się pożywką dla ugrupowań skrajnych. Zwłaszcza wzdłuż granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej rejestruje się ożywienie ugrupowań prawicowych, które nie stronią od używania haseł populistycznych i nacjonalistycznych.

Interesujący problem badawczy stanowią odmienne dyskursy o przeszłości Niemiec, a także nadal istniejące różnice w postrzeganiu ‘starych’ i ‘nowych’ landów RFN będące efektem ich wieloletniego podziału. Tęsknota za dawną NRD („ostalgia”) doprowadziła do powstania zapotrzebowania na materialną namiastkę dawnego życia, na które ochoczo odpowiedział przemysł, zgodnie zresztą z zasadami wolnego rynku. Z tymi problemami wiąże się także kwestia rozliczenia się nie tylko z nazistowską, lecz także komunistyczną przeszłością. Uczyniono w tym zakresie bardzo dużo. Istnieją wyspecjalizowane instytucje państwowe, które badają historię NRD. Owocem badań są liczne wydawnictwa, wiele konferencji, wystaw itd. Jaki wywierają one wpływ na wiedzę i poglądy opinii publicznej? Czy służą nie tylko elitarnym celom naukowym, ale i samozrozumieniu Niemców, poznaniu dyktatury komunistycznej w podobnym stopniu jak systemu nazistowskiego?

Zjednoczone Niemcy zaczęły także odgrywać coraz większą rolę w polityce międzynarodowej.

Wpływało na to korzystne położenie geograficzne, tradycyjnie silny potencjał gospodarczy, wiodąca rola w procesie integracji europejskiej. Niemcy – w wyniku zjednoczenia – ostatecznie znalazły swoje miejsce na Zachodzie Europy i tym samym zaakceptowały powojenne status quo. Równocześnie potencjał zjednoczonych Niemcy spowodował, iż Niemcy dążą do uzyskania stałego członkowstwa w Radzie Bezpieczeństwa ONZ oraz uczestniczą w regulacji kluczowych problemów polityki międzynarodowej, takich jak kwestia zbrojeń nuklearnych Iranu, globalne regulacje klimatyczne czy tworzenie nowej globalnej architektury finansowej. Również na Bliskim Wschodzie rośnie rola Niemiec jako mediatora między Izraelem a światem arabskim.

W latach 90. XX w. Niemcy odegrały znaczącą rolę pośrednika między Europą Zachodnią a Europą Środkowo-Wschodnią. W krótkim czasie uregulowały relacje ze swymi wschodnimi sąsiadami, rozpoczęły proces zbliżenia i porozumienia. Wstąpienie dużej części państw byłego bloku wschodniego w 2004 r. do UE stworzyło w Europie nową sytuację. Państwa te stały się – co może zabrzmieć banalnie – równorzędnymi partnerami w Europie. Jak zachowują/zachowają się Niemcy w tej sytuacji? Czy doprowadzi ona do zmiany dotychczasowej polityki, a może sposobów jej realizacji? Jakie główne zadania stawia sobie niemiecka polityka zagraniczna w stosunkach z poszczególnymi państwami w Europie Środkowo-Wschodniej i na płaszczyźnie europejskiej? Czy idea „Trójkąta Weimarskiego” może jeszcze odegrać jakąś rolę w Europie? Jaką rolę w kształtowaniu relacji Niemiec z ich sąsiadami odegrały/odgrywają inicjatywy polityczne, a jaką inicjatywy kulturalne (instytucjonalne/pozainstytucjonalne)? Czy/jak zmieniło się postrzeganie Niemiec przez ich sąsiadów po ‘przełomie’? Jak same Niemcy definiują/oceniają swoje nowe miejsce na mapie Europy i świata?

Organizatorem zjazdu niemcoznawców  we Wrocławiu jest Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta (dalej CSNE). Powstało ono w 2002 r. jako wspólna inicjatywa Uniwersytetu Wrocławskiego i Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej.

Od początku swego istnienia Centrum stara się być miejscem inicjującym, realizującym projekty badawcze poświęcone Niemcom i stosunkom polsko-niemieckim. Jest to możliwe dzięki interdyscyplinarnej strukturze. W ostatnich tygodniach Centrum uruchomiło nowy portal www.niemcy-online.pl, który zamieszcza bieżące informacje o wydarzeniach u naszego sąsiada. Znaleźć tam można również opinie i komentarze. Ważną częścią portalu jest baza danych polskich niemcoznawców, która ma służyć rozwojowi kontaktów i integracji różnych środowisk. Zarówno na stronie domowej Centrum (www.wbz.uni.wroc.pl), jak i na portalu www.niemcy-online.pl będziemy zamieszczać informacji o stanie przygotowań do zjazdu.

Celem zjazdu jest próba dokonania bilansu stanu badań: historycznych, politologicznych, germanistycznych, socjologicznych, kulturoznawczych, filozoficznych, teologicznych, a także innych dyscyplin, zajmujących się problematyką niemiecką.

Idea zjazdu niemcoznawców wychodzi naprzeciw potrzebie integrowania środowiska niemcoznawców, zarówno przedyskutowania najbardziej potrzebnych kierunków badań, jak i poddania badanych kompleksów tematycznych refleksji metodologicznej. Jednym z pytań, z jakim zjazd niemcoznawców będzie starał się zmierzyć, jest efektywność interdyscyplinarnych badań niemcoznawczych oraz metod komunikowania się ze sobą poszczególnych dyscyplin.  

Ważną częścią zjazdu będzie również wspólna refleksja nad możliwościami lepszego dotarcia z wynikami polskich badań do niemieckiego środowiska naukowego i opinii publicznej, które postrzegamy jako jedno z ważniejszych wyzwań nadchodzącej dekady. W zjeździe wezmą udział przedstawiciele różnych ośrodków naukowych, uniwersyteckich i pozauniwersyteckich. Inicjatorom zjazdu szczególnie zależy na zaktywizowaniu  najmłodszego pokolenia badaczy. Stąd pomysł zorganizowania INTERDYSCYPLINARNEGO FORUM MŁODYCH BADACZY, adresowanego przede wszystkim do doktorantów oraz studentów ostatnich lat studiów, mającego stworzyć okazję do twórczej wymiany myśli i pogłębienia warsztatu metodologicznego. 

Zaproszenie do udziału w zjeździe organizatorzy zjazdu chcą także wystosować do środowiska mediów i medioznawców. Jak żaden inny uczestnik życia publicznego, media ogrywają znaczącą rolę w kreowaniu obrazu Niemiec i ich problemów. Chcemy, by media były reprezentowane w sposób zróżnicowany. Miejsce jest tu i na tradycyjne media, jak prasa, radio, telewizja, lecz także media elektroniczne, których rola – zwłaszcza w ostatnich latach – systematycznie rośnie.

Zjazd przewiduje panele dyskusyjne, interdyscyplinarne sekcje tematyczne, wymienione powyżej forum (w formie warsztatów) dla młodych badaczy, jak i autoprezentacje instytucji badawczych i opiniotwórczych, fundacji oraz wydawnictw naukowych.

Ponadto w trakcie zjazdu wręczone zostaną nagrody dla laureatów ogólnopolskiego konkursu na najlepszą pracę magisterską i doktorską z zakresu niemcoznawstwa.